Akutni bronhitis

Akutni bronhitis je akutna infekcija dušnika i bronhija uzrokovana najčešće virusima, pojavljuje se u zimskim mjesecima, a najviše obolijevaju mala djeca. Bolest traje kratko i rijetko se komplikuje. Liječenje antibioticima nije potrebno, iako se često provodi.

Definicija

Akutni bronhitis je kratkotrajna upala sluznice traheobronhalnog stabla, odnosno dušnika i bronhija, koja je obično povezana s virusnim infekcijama gornjeg dijela disajnog sistema. Bolest, dakle, uzrokuju naročito respiratorni virusi, pa je upala kataralne, a ne gnojne (bakterijske) prirode. Češće se pojavljuje u zimskim mjesecima, a najviše obolijevaju mala djeca. Bolest traje kratko i rijetko se komplikuje. Liječenje antibioticima nije potrebno, iako se često provodi.

Uzročnici

Respiratorni su virusi uzročnici akutnog bronhitisa, a podjednako ga često uzrokuju virusi obične prehlade, kao što su rinovirusi i koronavirusi, i oni invazivniji, kao što su virusi influence i adenovirusi, a u djece i respiratorni sincicijski virus i virusi parainfluence. Akutni je bronhitis posebno čest za vrijeme epidemije influence. Adenovirusi su najvažniji uzročnici u vojnim kolektivima. Iako rinovirusi nisu toliko patogeni, oni su zbog svoje brojnosti i učestalosti vrlo važni uzročnici akutnog bronhitisa i kod djece i kod odraslih. Samo je mali postotak akutnih bronhitisa uzrokovan nevirusnim uzročnicima. Mycoplasma pneumoniae je najzastupljenija kod male i u starije djece. Bakterije uglavnom samo sekundarno inficiraju sluznicu bronhija oštećenu virusima ili uzrokuju akutnu egzacerbaciju (pogoršanje stanja) kod bolesnika s hroničnim bronhitisom.

Epidemiološke karakteristike

Od akutnog bronhitisa češće obolijevaju djeca, posebno ona do pet godina. Kao i druge infekcije disajnog sistema, akutni je bronhitis češći u hladnijem dijelu godine, a najviše je oboljelih u januaru i februaru. Tome pogoduje kapljično širenje infekcije, epidemijsko pojavljivanje gripe, skupljanje i duže zadržavanje ljudi u zatvorenim prostorijama, onečišćenje zraka u industrijskim centrima, magla te posebno duvanski dim. Suh zrak, posebno kada se udiše na usta, oštećuje sluznicu bronhija i ubrzava razvoj upale.

Klinička slika

Upala bronhija počinje oštećenjem sluznice s otokom stijenke, te pojačanom produkcijom sluzi. Oštećenje sluznice bronhija u nekim je infekcijama jače izraženo, na primjer u influenci, a u drugima je tek neznatno (rinovirusi, koronavirusi). U akutnom bronhitisu, odnosno pri zahvaćenosti traheobronhalnog stabla, uvijek su prisutni i neki simptomi akutne respiratorne infekcije u gornjem dijelu disajnog sistema. Virusni uzročnici prenose se kapljičnim putem ili dodirom i preko sluznice gornjeg dijela respiratornog trakta dospijevaju i do bronhija. Zato ne postoji izolovana zahvaćenost, odnosno samostalan upalni proces u traheobronhalnom stablu, bez istovremene zahvaćenosti i drugih dijelova disajnog sistema. Stoga se simptomi akutnog bronhitisa najčešće i pojavljuju u sklopu virusnih respiratornih infekcija u gornjem respiratornom traktu, odnosno pri težoj prehladi.

Kašalj

Kašalj se zapaža kod oko polovine bolesnika s akutnim respiratornim infekcijama. Pojava intenzivnijeg kašlja u akutnoj respiratornoj infekciji upućuje na vjerovatnu zahvaćenost traheobronhalnog stabla. Uz isključenje upale pluća, tada je najvjerovatnija dijagnoza akutnog bronhitisa. Međutim, početni simptomi bronhitisa najčešće su isti kao i kod prehlade, a to su: hunjavica, blaža grlobolja, konjunktivitis, promuklost. Osjećaj žarenja iza prsne kosti specifičniji je znak upale sluznice dušnika, odnosno bronhitisa. Kašalj je, dakle, vodeći simptom bronhitisa, a pojavljuje se rano i razvija se tokom bolesti. U početku je suh i nadražajan, a za nekoliko dana postaje produktivan, najčešće s bistrim izgledom iskašljaja.

Temperatura i drugi opšti simptomi

Temperatura i drugi opšti simptomi, kao i težina i trajanje bolesti te eventualne komplikacije zavise od uzročnika, ali i dobi i kondiciji bolesnika. Kod male je djece temperatura obično povišena, a može biti i vrlo visoka. U odraslih, virusi influence i adenovirusi obično uzrokuju povišenje temperature i druge opšte simptome, a ostali virusi rjeđe. U akutnom se bronhitisu svi simptomi i znakovi bolesti povlače za desetak dana, a najkasnije za tri nedjelje.

Dijagnoza

U svakodnevnoj se praksi dijagnoza akutnog bronhitisa zasniva na temeljnoj anamnezi i kompletnome pregledu. Ljekkar auskultacijom pluća otkriva posvuda pojačan šum disanja s različitim hropcima. Rendgenska je slika pluća uredna i najvažniji je razlikovni znak prema upali pluća. Laboratorijski nalazi nemaju veću vrijednost u dijagnostici. Sedimentacija može biti ubrzana, no najčešće je normalna. To manje zavisi od vrste uzročnika, a više o akutnosti procesa, prethodnim hroničnim bolestima i eventualnim komplikacijama. I broj je leukocita uglavnom normalan. Laboratorijski (mikrobiološki) pregled iskašljaja i bris nosa od male su pomoći.

Liječenje

Liječenje je akutnog bronhitisa, u pravilu, samo simptomatsko, usmjereno na ublažavanje kašlja. Ozdravljenje pospješuje optimalna mikroklima s vlažnim zrakom u sobi, zabrana pušenja, štednja glasa, uzimanje veće količine napitaka te konačno lijekovi za smirivanje kašlja (antitusici). Posebno je važno naglasiti da je hidratacija (uzimanje veće količine tekućine) najvažnija mjera za ublažavanje kašlja. Ovlaživanjem respiratornih sluznica, što se može postići i učestalom inhalacijom vodene pare, sprečava se isušivanje i skrućivanje respiratornog sekreta u bronhima, odnosno suprimira se suhi nadražajni kašalj i potiče iskašljavanje. Antibiotici se ne preporučuju u liječenju prethodno zdravih osoba. Oni se primjenjuju samo izuzetno, kod osoba s težim hroničnim bolestima pluća i srca i pri pojavi gnojnog iskašljaja. No, u svakodnevnom radu mnogi ljekari ne razlikuju akutni bronhitis od obične prehlade i gripe, pa se dijagnoza akutnog bronhitisa ishitreno i neopravdano pojavljuje vrlo često. Ljekari, takođe vrlo često, ne razlikuju akutni bronhitis od egzacerbacije hroničnog bronhitisa i pneumonije, što je osnovni razlog za nekritično propisivanje antibiotika. Istraživanja u razvijenim zemljama pokazala su da se antibiotik propisuje za najmanje dvije trećine bolesnika s kliničkom dijagnozom akutnog bronhitisa. Ovo je osnovni razlog nekritične primjene i zloupotrebe antibiotika uopšte.

Sprečavanje

Vrlo su skromne i ograničene mogućnosti u sprečavanju akutnih respiratornih virusnih infekcija, pa tako i akutnog bronhitisa. Za hronične je bolesnike posebno važna zabrana pušenja. Njima se preporučuje i vakcinisanje protiv influence svake jeseni.

Tekst preuzet s plivazdravlje.hr