Alergija na polen

Alergija je prekomjerna reakcija imunog sistema na različite faktore okoline (alergene). U proljeće se pogoršavaju simptomi koji su u vezi sa polenskom alergijom, a vrlo često se javljaju simptomi alergijskog rinitisa. Adekvatno planiranje alergološkog testiranja, uzimanje terapije, te preduzimanje preventivnih radnji su glavni koraci u rješavanju ovog čestog problema.

Vrste alergena

Veliki skup alergena su tzv. inhalacijski alergeni: polen, grinje, kućna prašina, životinjska dlaka, perje, plijesni i slično, a koji u organizam ulaze procesom disanja. Oni najčešće uzrokuju alergijsku reakciju disajnih puteva, na primjer, alergijski rinitis i astmu. S druge strane, nutritivni alergeni (alergeni iz hrane) mogu uzrokovati smetnje u vezi sa probavnim sistemom, kao i sistemske i kožne reakcije. Obje grupe alergena antitijela koja su odgovorna za nastanak alergijske reakcije pripadaju grupi imunoglobulina E (IgE). 

U proljeće se pogoršavaju simptomi koji su u vezi sa polenskom alergijom. Polen su mikroskopska zrnca koja proizvode biljke, kako bi se mogle razmnožavati. Za nas je važna ona polen koja se prenosi putem vjetra, jer nakon udisanja kod osjetljive populacije može izazvati alergiju. Prema polenskom kalendaru, rano proljeće je vrijeme polenacije drveća (breza, ljeska, čempres, hrast), dok se visok nivo poleni trava očekuje tokom maja i juna. Polen korova kao što su ambrozija, pelin i kopriva, najveći nivo polena u vazduhu pokazuju krajem jula, tokom avgusta i septembra.

Hiperprodukcija polena i alergijski semafor

Biljke se prilagođavaju klimatskim promjenama. Zadnjih nekoliko godina zabilježena je hiperprodukcija polena naročito u urbanim sredinama, što se dovodi u vezu sa višim nivoom zagađenosti vazduha. Osobe kod kojih je utvrđena sezonska alergija, korisne informacije za koncentraciju polena u vazduhu mogu pronaći pretraživanjem pojmova kao što su: alergijski semafor, polenska prognoza ili polenski kalendar.

Alergijski semafor nam pokazuje dnevno kretanje koncentracije određenog polena na nekom području. Na osnovu mjerenja količine polenskih zrnaca u prostornom metru atmosferskog vazduha, određuju se boje alergijskog semafora: crvena, žuta i zelena. Budući da intenzitet alergijske reakcije (odnosno simptomi alergijske reakcije) zavisi od koncentracije polena u vazduhu, važno je poznavati trenutnu situaciju, te shodno tome planirati preventivne aktivnosti.

Glavni simptomi alergije na polen

U slučaju proljećnih alergija je najčešće zahvaćena sluzokoža gornjih disajnih puteva. Javljaju se simptomi alergijskog rinitisa kao što su: kihanje, bistri nosni sekret, začepljenost nosa, svrab nosa, a ponekad i svrab slušnog kanala. Mogu biti izraženi i očni simptomi alergije, na primjer: crvenilo, suzenje i svrab očiju.

Značajan broj bolesnika s alergijskim rinitisom ima pridruženi suhi kašalj. Navedeni simptom može biti posljedica slivanja sekreta niz stražnji zid grla iz gornjih disajnih puteva (tzv. postnazalni drip). Po pravilu, kod takvih bolesnika alergijski rinitis nije liječen i kao posljedica prelazi u hronični oblik upale sluzokože. Osim toga, otok sluzokože koji nastaje kao posljedica alergijske reakcije je predispozicija  za razvoj tzv. sekundarne bakterijske upale sinusa ili srednjeg uha.

Često bude zahvaćena i sluzokoža sinusa, a mogu nastati tzv. nosni polipi koji dodatno otežavaju disanje. Bolesnici se žale na česte glavobolje u korijenu nosa, otežano disanje kroz nos, pojačano slivanje sekreta niz grlo i nadražajni kašalj s iskašljavanjem bjelkastog sekreta. Hronična upala neliječenog alergijskog rinitisa je čest uzrok posjete specijalisti otorinolaringologije. Ovo se može izbjeći adekvatnom pripremom za sezonsku alergiju u saradnji sa doktorom porodične medicine. 

Postavljanje prave dijagnoze

Uvijek je važno posumnjati na alergiju, te kod osoba sa tzv. „sezonskom prehladom“ planirati alergološko testiranje. Dijagnostički postupak kod bolesnika sa kliničkom sumnjom na polensku alergiju, osim alergološkog testiranja na inhalacione alergene, obuhvata pregled specijaliste otorinolaringologa, bris nosne sluzokože za citološku analizu, određivanje ukupnih i specifičnih antitijela skupine IgE (RIST, RAST).

Bolesnici sa dokazanim alergijskim rinitisom i podražajnim suhim kašljem trebaju obaviti i pregled pulmologa. Danas je poznat (i priznat) koncept „jedinstvenih disajnih puteva“ koji se temelji na saznanju da su gornji i donji disajni putevi, građom i reakcijom na razne bolesti – povezani. Shodno tome, značajan broj bolesnika s alergijskim rinitisom tokom života razvije i alergijsku astmu. Treba napomenuti da je podražajni suhi kašalj ponekad jedini simptom astme.

Pulmološki dijagnostički testovi obuhvataju spirometriju, Ventolinski test, određivanje broja eozinofila u iskašljaju i perifernoj krvi, bronhoprovokacijski test s metaholinom i FeNO test. Na osnovu urađene dijagnostičke obrade kod bolesnika s alergijskim rinitisom može biti dijagnostifikovana i astma. Prema definiciji, astma je hronična upalna bolest disajnih puteva, a bolesnici se žale na napade otežanog disanja i pritiska u prsima uglavnom u ranim jutarnjim časovima, ili pri izloženosti visokoj koncentraciji alergena. Ponekad čuju „sviranje u prsima“, a nakon napada otežanog disanja često kašlju i iskašljavaju gustu, bijelu sluz. 

Liječenje i prevencija

Istraživanja pokazuju da pravovremeno i adekvatno liječenje sezonskog, alergijskog rinitisa može spriječiti pojavu astme. U slučaju dokazanog alergijskog rinitisa, osim preventivnih mjera za smanjenje koncentracije polena, preporučuje se u dogovoru sa porodičnim ljekarom ili specijalistom otorinolaringologije započeti terapiju lijekovima. Liječenje astme kao i alergijskog rinitisa, danas je efikasno upravo zahvaljujući brojnim lijekovima iz grupe antihistaminika, intranazalnih i inhalacijskih kortikosteroida, bronhodilatatora, antileukotrijena i mnogih drugih.

Istovremeno se savjetuje primjena preventivnih mjera za smanjenje izloženosti alergenima. Osobe sa dokazanom alergijom na polen u vrijeme visoke koncentracije polena u vazduhu trebaju izbjegavati otvoreni prostor, te zatvarati vrata i prozore. Boravak u prirodi se preporučuje ujutru ili nakon kišnog perioda. Po povratku iz prirode se svakako treba istuširati, oprati kosu i garderobu, te time smanjiti količinu polena u kući. Ispiranje nosne sluzokože fiziološkim rastvorom ili morskom vodom smanjuje intenzitet alergijske reakcije. Takođe se preporučuje primjena filter-aparata u kućnim uslovima.

Zaključak

U zaključku treba naglasiti da osobe koje pokazuju „sezonski karakter prehlade“ trebaju planirati alergološko testiranje i uzimanje adekvatne terapije u dogovoru sa porodičnim ljekarom, kako bi nadolazeće proljeće spremno dočekali i u potpunosti uživali u blagodatima prirode.

Tekst preuzet s plivazdravlje.hr