Noćno mokrenje

Noćno mokrenje (nokturija, nikturija) jedan je od najčešćih znakova poremećaja donjeg dijela mokraćnog sistema. Nokturija se definiše kao potreba za buđenjem jednom ili više puta u toku noći kako bi se ispraznio mokraćni mjehur. Noćno mokrenje može biti izazvano dobroćudnim povećanjem prostate, prekomjerno aktivnim mokraćnim mjehurom, šećernom bolešću, kao i uzimanjem određenih vrsta lijekova.

Nokturija

Nokturija je vodeći uzrok nedostatka sna i štetno utiče na opšte zdravlje i kvalitet života.

Iako je nokturija disfunkcija frekvencije mokrenja koja se javlja tokom noćnog spavanja, ne mora je nužno pokretati disfunkcija donjeg dijela mokraćnog sistema (engl. lower urinary tract symptoms, LUTS), koji uključuje mjehur, prostatu ili uretru; umjesto toga, može je pokrenuti noćna prekomjerna proizvodnja urina ili noćna poliurija, koja je posljedica bubrežnih, kardiovaskularnih ili plućnih faktora. Ovo stanje može biti uzrokovano poremećajem funkcije mokraćnog mjehura, prostate i mokraćne cijevi.

Noćno mokrenje je tegoba koja najviše smeta bolesnicima i koja ih odvodi do ljekara. Nokturija je vodeći uzrok nedostatka sna i štetno utiče na opšte zdravlje i kvalitetu života. Važno je da se nokturija razumije, liječi i nadzire kao poseban problem, kako bi se osiguralo da se bolesnici liječe.

Nokturija može biti uzrokovana sljedećim poremećajima:

• Poliurija: kada tijelo stvara previše urina u periodu od 24 sata
• Noćna poliurija: kada tijelo stvara previše urina tokom noći
• Problemi s pohranjivanjem mokraćnog mjehura: kada mokraćni mjehur ne zadržava ili ispušta mokraću dobro
• Mješovita nokturija: kada se javlja više od jednog od navedenih problema

Normalna funkcija mokraćnog mjehura

Mokraćni mjehur je šuplji mišićni organ koji skuplja i izbacuje mokraću. Mokraćni mjehur sastoji se od dva dijela: tijela mokraćnog mjehura, koje se sastoji od mišića detruzora i od trigonuma – malog područja u obliku trougla, glatke muskulature kroz koji prolaze mokraćovodi i mokraćna cijev.

Sposobnost zadržavanja mokraće zavisi od normalne anatomske građe i normalne fiziologije mokraćnog i živčanog sistema. Takođe mora postojati fizička i psihička sposobnost prepoznavanja potrebe za mokrenjem i zadržavanjem mokraće. Prosječan čovjek mokri 4 do 5 puta dnevno. Mokraćni mjehur kroz čitav dan skuplja mokraću i osoba sama odlučuje o prikladnom vremenu za mokrenje. Proces mokrenja ima dvije faze: fazu punjenja i zadržavanja mokraće te fazu pražnjenja mokraćnog mjehura.

Disfunkcija donjeg dijela mokraćnog sistema

LUTS nije samo normalan dio starenja, zbog toga je dobro posjetiti svog ljekara ako primijetite bilo kakve promjene u mokrenju.

Simptomi disfunkcije donjeg dijela mokraćnog sistema mogu se podijeliti na iritativne (smetnje skalištenja i zadržavanja mokraće) i opstruktivne (otežan akt mokrenja). Smetnje skladištenja, inkontinencija i nokturija najviše narušavanju kvalitetu života. LUTS nije samo normalan dio starenja, zbog toga je dobro posjetiti svog ljekara ako primijetite bilo kakve promjene u mokrenju – posebno ako simptomi utiču na kvalitetu života ili ometaju uobičajene svakodnevne aktivnosti.

Iritativni simptomi:

• učestalo dnevno, a posebno noćno mokrenje
• urgencija – iznenadan i intenzivan nagon na mokrenje
• urgencija s inkontinencijom (nevoljno ispuštanje mokraće)

Opstruktivni simptomi:

• tanji i slabiji mlaz mokraće
• poteškoće kod započinjanja mokrenja
• dizurija – mokrenje s naporom i napinjanjem; ponekad je potrebno mokriti u sjedećem položaju da bi mokraća krenula
• prekidanje mlaza prilikom mokrenja
• kapanje mokraće nakon mokrenja
• retencija (akutno zadržavanje mokraće)

Benigna hiperplazija prostate je dobroćudno povećanje prostate. U većem broju slučajeva jedan od prvih simptoma je noćno mokrenje. Kod većine muškaraca nakon 45. godine dolazi do povećanja prostate, ali simptomi nisu u početku jako izraženi. Kliničke manifestacije benigne hiperplazije prostate učestalije se javljaju sa starenjem.

Dijagnostički postupci

Značajne su tzv. urodinamske pretrage, kod kojih se posebnim aparatima određuju volumen, jačina i brzina mokrenja te cistoskopija, pregled mokraćnog mjehura optičkim instrumentom.

Prije dijagnostičkih postupaka potrebno je voditi dnevnik mokrenja najmanje sedam dana. To može ljekaru pomoći da utvrdi obrazac uzimanja tečnosti i broja mokrenja.

Digitorektalni pregled je osnovni pregled kod kojeg ljekar utvrđuje veličinu, konzistenciju i bolnost prostate. Od laboratorijske obrade provodi se analiza urina, kreatinin, ureja, kisela fosfataza, PSA (prostatični specifični antigen), a ultrazvučnim pregledom prostate i bubrega određuje se veličina i struktura prostate, ostatni (rezidualni) urin i stanje bubrega. Posebnost su tzv. urodinamske pretrage, kod kojih se posebnim aparatima određuju volumen, jačina i brzina mokrenja te cistoskopija, pregled mokraćnog mjehura optičkim instrumentom.

Prekomjerno aktivni mokraćni mjehur nastaje kod neuroloških bolesti (ozljede kičmene moždine, multipla skleroza, Parkinsonova bolest, Alzheimerova bolest). Oslabljena funkcija srca, sa zadržavanjem veće količine tečnosti u tijelu, šećerna bolest te bubrežne bolesti takođe mogu dovesti do prekomjerno aktivnog mokraćnog mjehura.

Liječenje noćnog mokrenja

Samo kod jako uvećane prostate ili u slučaju kada je to stanje udruženo s konkrementima u mokraćnom mjehuru izvodi se otvorena prostatektomija.

Kod vrlo blagih i početnih simptoma bolesnika ljekar redovno kontroliše i prati mu se kvalitet života. Preporučuje se promijeniti životne navike, što uključuje sljedeće: dnevno uzimanje 1,5 litre tečnosti na dan; smanjeno uzimanje tečnosti kada pojava simptoma nije prikladna, npr. duže putovanje, duži boravak u javnosti; izbjegavanje prekomjernog uzimanja tečnosti u večernjim satima; izbjegavanje prekomjerne konzumacije alkohola, kave i čaja; izbjegavanje konzumacije alkohola u noćnim satima te smanjenje unosa alkoholnih pića većeg volumena (npr. pivo).

Takođe je potrebno provesti pregled lijekova i optimizaciju vremena davanja ili zamjene lijekova drugima koji imaju manje efekte na mokrenje (ove se preporuke primjenjuju posebno na diuretike); izbjegavanje sjedenja na hladnim mjestima; regulacija stolice (izbjegavati zatvor); održavanje povoljne tjelesne mase.

Što se tiče farmakološke terapije, za liječenje poremećaja donjeg dijela mokraćnog sistema upotrebljavaju se sljedeći lijekovi: alfa-blokatori (silodosin), antikolinergici (oksibutinin, fesoterodin, darifenacin, tolterodin, tolterodin, solifenacin), agonisti beta-3-adrenoceptora (mirabegron), PDE-5-inhibitori (tadalafil, sildenafil, avanafil, vardenafil) te kombinirano liječenje novijim lijekovima.

U manjem broju slučajeva biće potrebna hirurška intervencija zbog neodgovarajućeg odgovora na farmakoterapiju ili kao posljedica razvoja komplikacija, posebno akutno zadržavanje mokraće – retencija. Ostale komplikacije LUTS-a su česte urinarne infekcije, kamenci mokraćnog mjehura, krvarenje, hidronefroza i uremija. Benigna hiperplazima prostate danas se liječi transuretralnom resekcijom prostate (TUR). Samo kod jako uvećane prostate ili u slučaju kada je to stanje udruženo s konkrementima u mokraćnom mjehuru izvodi se otvorena prostatektomija.

Zaključak

Donji dio mokraćnog sistema nije glavni uzrok nokturije. Ljekar mora procijeniti bolesnika zbog osnovnih uzroka, prepoznajući da su najvjerojatniji uzroci poremećaji spavanja, poliurija i endokrina bolest. Za rješavanje nokturije potreban je timski pristup. Možemo zaključiti da, osim organskih faktora koji uzrokuju nokturiju, postoji i povezanost s faktorima načina života.

Dakle, promovisanje zdravog načina života uz kvalitetnu prehranu i redovnu fizčku aktivnost korisno je ne samo za potencijalno poboljšanje ili smanjenje nokturije, već i za opšte zdravlje.

Tekst preuzet s plivazdravlje.hr