HPV infekcija – simptomi, liječenje i vakcinacija
Šta je genitalna HPV infekcija?
Infekcija HPV-om visokog rizika može dovesti do razvoja karcinoma grlića materice, vagine, anusa ili penisa.
Genitalna HPV infekcija je polno prenosiva bolest uzrokovana humanim papilomavirusom. Ime se odnosi na skupinu virusa s više od 100 tipova, od kojih je više od 30 polno prenosivo. U većine inficiranih HPV-om neće se razviti nikakvi simptomi, a infekcija će proći sama od sebe. Tipove virusa koji izazivaju značajnije abnormalnosti na papa-testu nazivamo „tipovima visokog rizika“. Naime, infekcija ovim tipovima može dovesti do razvoja karcinoma grlića materice, vagine, anusa ili penisa. Druge tipove, koji obično uzrokuju manje citološke abnormalnosti na papa-testu ili genitalne bradavice (kondilome), nazivamo tipovima „niskog rizika“.
Kako dolazi do genitalne HPV infekcije?
Svaka osoba koja je ikad imala genitalni kontakt s osobom koja je inficirana HPV-om takođe može biti inficirana HPV-om. To se odnosi i na muškarce i žene koji infekciju dalje mogu prenijeti na svoje spolne partnere, a da pri tom ni ne znaju da su inficirani. Tipovi HPV-a koji inficiraju genitalni sistem primarno se šire spolnim putem. Savim rijetko, tokom vaginalnog poroda, može doći do prenosa virusa s majke na dijete. Još rijeđe se može desiti kod djeteta koje je prolaskom kroz porođajni kanal došlo u kontakt s virusom nađu kondilomi u predjelu grkljana.
Koji su simptomi i znakovi infekcije HPV-om?
Većina ljudi koji su nosioci HPV-a ne znaju da su inficirani; naime, virus živi u stanicama kože ili sluznice te obično ne izaziva simptome. Kod nekih ljudi javljaju se kondilomi ili promjene na grliću materice, anusu ili penisu, a danas, na sreću, sve rijeđe, i genitalni ili analni karcinomi. Kondilomi se obično prezentuju kao mekane, vlažne, uzdignute, ravne ili papilomatozne, pojedinačne ili multiple tvorbe, ružičaste do crvene boje. Mogu se pojaviti nekoliko sedmica ili mjeseci nakon polnog kontakta s inficiranom osobom, ali se ne moraju pojaviti uopšte. Metode uklanjanja uključuju aplikaciju krema od strane pacijenata ili postupke koje provodi liječnik. Ni jedan terapijski postupak nije generalno bolji od drugog, niti je idealan za sve slučajeve i kliničke prezentacije.
Kako se dijagnosticira HPV infekcija?
Kod žena se HPV većinom dijagnostifikuje na temelju abnormalnog nalaza papa-testa. Postoje takođe i specifični testovi za dokazivanje prisutnosti virusa u organizmu, a najćešće se radi o molekularnim metodama dijagnostike pomoću kojih se identifikuje virusni genetski materijal. Kod muškaraca još nema pravog testa za dijagnozu HPV-infekcije, premda se takođe sve češće koriste molekularne metode.
Postoji li lijek za HPV?
Ne postoji specifični „lijek“ za HPV-infekciju, iako kod većine žena infekcija prođe sama od sebe (radi se o tzv. spontanom klirensu podstaknutom našim imunim sistemom). Liječenje je usmjereno prema promjenama na koži ili sluznici koje nastaju kao posljedica HPV-infekcije.
Koja je veza HPV-a i karcinoma grlića materice?
Koliko je važan redovno papa-test pokazuje i činjenica da velika većina žena s karcinomom grlića materice nije redovno testirana.
Svi tipovi HPV-a mogu izazvati blage promjene u papa-testu bez ozbiljnih posljedica, ali neki od njih mogu, u rijetkim slučajevima, dovesti i do karcinoma grlića materice. Međutim, kod većine, tj. u oko 90% žena, nalaz kojim identifikujemo prisutnost HPV-a postane negativan. S druge strane, u određenog, manjeg broja žena, HPV-infekcija traje duže i kao takva je glavni faktor rizika za razvoj karcinoma grlića materice. Redovnim ginekološkim pregledima s papa-testom će se na vrijeme uočiti početne promjene na grliću materice i sprovesti adekvatno liječenje. Koliko je važan redovni papa-test pokazuje i činjenica da velika većina žena s karcinomom grlića materice nije redovno testirana.
Kako mogu smanjiti rizik od genitalne HPV-infekcije?
Najsigurniji način za eliminaciju rizika od HPV-infekcije jest apstinencija od polnog odnosa s drugim osobama, no to je istovremeno za većinu osoba teško prihvatljiv način smanjivanja rizika. Za one koji ipak odluče biti polno aktivni, izlaz predstavlja dugotrajni, obostrano monogamni odnos s neinficiranom osobom. Ipak, u svakom pojedinom slučaju je teško ustanoviti HPV-status polnog partnera koji je ranije bio polno aktivan. Za polno aktivne osobe, a koje nisu u dugotrajnoj, obostrano monogamnoj vezi, smanjenje broja partnera smanjuje rizik od infekcije HPV-om. Upotreba kondoma smanjuje učestalost karcinoma grlića materice za koji se smatra da je bolest vezana uz HPV-infekciju. S druge strane, uloga kondoma u prevenciji HPV-infekcije još nije poznata, budući da do HPV-infekcije može doći kako na dijelovima koje kondom pokriva, ali i u ostalim, nepokrivenim dijelovima. Unazad nekoliko godina je razvijena vakcina koje danas predstavlja najsigurniji način prevencije HPV infekcije.
Postoji li vakcina protiv HPV-a?
Postoji. Tri su vrste vakcine koje sadržavaju neinfektivne komponente od dva do devet različitih tipova HPV-a među kojima su i oni koji se najčešće dovode u vezu s karcinomom grlića materice.
Koja je razlika između tih vakcina?
Sve tri vakcine su se pokazale učinkovitim u sprječavanju promjena na grliću materice koje uzrokuju tipovi HPV-a čije komponente sadržavaju.
Jedna vakcina nudi zaštitu od četiri tipa HPV-a, uključujući tipove 16 i 18 koji su uzrok 70% karcinoma grlića materice te tipove 6 i 11 koji uzrokuju oko 90% kondiloma. Vakcina je testirana i na muškarcima i na ženama. Drugo vakcina sprečava infekciju tipovima 16 i 18, a testirano je samo na ženama. Najnovije vakcina, osim za tipove 16,18, 6 i 11, pruža zaštitu još za pet tipova HPV-a: 31, 33, 45, 52, and 58. Sve vakcine su se pokazale učinkovitim u sprječavanju promjena na grliću materice koje uzrokuju tipovi HPV-a čije komponente sadržavaju.
Koliko su te vakcine djelotvorne?
Istraživanja su pokazala da su vakcine visoko učinkovite u prevenciji HPV-infekcije navedenim tipovima te skoro 100% učinkovita u prevenciji stanja koje uzrokuju tipovi HPV-a koje određena vakcina pokriva.
Koliko dugo vakcina štiti od HPV infekcije?
Osobe vakcinisane dvovalentnim i četverovalentnim vakcinama su praćene tokom više od 10 godina. Tokom tog perioda nije primijećen pad protektivnih svojstava vakcine, iako se istraživanja o trajanju zaštite od HPV-infekcije nastavljaju.
Od čega vakcina ne štiti?
Treba znati da vakcina ne liječi postojeće infekcije HPV-om niti promjene na grliću materice koje su povezane s HPV-om. Stoga će i nadalje biti važno da polno aktivne osobe smanjuju vjerovatnoću infekcije HPV-om, kao i drugim uzročnicima polno prenosivih bolesti drugim raspoloživim metodama.
Jesu li vakcine sigurne?
Od 2006. godine do sada je distribuisano više od 120 miliona doza vakcine. Osim blagih nuspojava (koje uključuju bol, crvenilo i edem na mjestu aplikacije te gubitak svijesti koji se može dogoditi kod aplikacije svake injekcije), za sad nema dokaza o ozbiljnijim nuspojavama. Shodno tome se vakcina ocjenjuje sigurnim i pouzdanim.
Kada se najbolje vakcinisati?
Vakcina je najučinkovitija ako se primjeni prije stupanja u spolni život. Tako većina nacionalnih programa preporučuje vakcinacija oko trinaeste godine života.
Jesu li redovni ginekološki pregledi i papa-test neophodni i nakon vakcinacije?
Da, i to iz nekoliko razloga. Prvo, vakcina neće pružati zaštitu od svih tipova HPV-a. Drugo, neke žene možda neće dobiti sve potrebne doze vakcine pa tako ni zaštita neće biti potpuna. Promjene u postupku provjere za karcinom grlića materice u populaciji žena koje su primile vakcinu zavise od statusa vakcinacije u pojedinoj populaciji te od nacionalnih programa prevencije promjena na grliću materice.
Tekst preuzet s plivazdravlje.hr