Kako određujemo granice između duševnog zdravlja i duševne bolesti?
Neka od pitanja sa kojima se sve češće u današnje vrijeme suočavamo su:
- “Kako određujemo granice između duševnog zdravlja i duševne bolesti?”
- “Da li znamo šta je psihički normalno, a šta nije?”
- “Da li umijemo da volimo i radimo?”
Krenimo redom sa odgovorima.
Kako određujemo granice između duševnog zdravlja i duševne bolesti?
U somatskoj medicini, klinička slika i patofiziološki mehanizmi omogućavaju postavljanje dijagnoze bolesti. U psihijatriji je postavljanje dijagnoze mnogo teže. U psihijatriji se mora znati šta je zdravo, da bi se znalo šta je bolesno. Osim toga uz bolesno postoji i abnormalno, što nije isto, jer je pojam bolesno uži od pojma abnormalno. Savremena psihijatrija zahtjeva da se pravi razlika između pojmova: zdrav (normalan) i bolestan (abnormalan). Pitanja kada se osoba smatra duševno (psihički) bolesnom i gdje počinje duševna (psihička) bolest su veoma kompleksna i na njih nema jedinstvenog odgovora. Zato je pitanje „Kako određujemo granice između duševnog zdravlja i duševne bolesti?“ vrlo važno pitanje.
Da li znamo šta je psihički normalno, a šta nije?
Ono što je savremena psihijatrija saglasna je da nema idealno normalnog čovjeka.
Definicija normalnosti kreće se od utopističkih do sarkastičnih. Pojam „normalan čovjek“ se može smatrati određenom idealizacijom, pomalo i fikcijom. Zato se ponekad koriste i pojmovi poput „takozvana normalnost“, „nesrećna normalnost“ i „nulta normalnost“. Važno je naglasiti da Svjetska zdravstvena organizacija zdravlje definiše na sljedeći način: „Zdravlje je stanje potpunog fizičkog, psihičkog i socijalnog blagostanja, a ne samo odsustvo bolesti ili oronulosti.” Ali svakako tu treba dodati i vlastiti osjećaj sreće i sposobnost prilagođavanja na zahtjeve okoline. Mentalno zdravlje i normalnost reprezentuju prosjek.
Psihički abnormalno ponašanje je ponašanje koje odstupa od normalnog. Abnormalno ponašanje se rjeđe pojavljuje u populaciji. Ali i tu moramo uzeti u obzir izuzetke. Na primjer, danas imamo često pojavljivanje anksioznosti i depresije u populaciji ali česta pojavnost anksiozno-depresivnog poremećaja ne znači da je to psihički normalno. Neka psihička oboljenja se pojavljuju iznenada i mijenjaju ponašanje (npr. postraumatski stresni poremećaj zbog ratnih strahota, saobraćajnoj udesa, zemljotresa i sl.). A neka opet sporo kao šizofrenija.
Važno je naglasiti da, osobe koje se ne pridržavaju zakonskih i društvenih normi, ispoljavaju abnormalno ponašanje. Ali, to ne znači da, ako neko se „šverca“ u gradskom prevozu ili kasni na posao, je psihički poremećen.
Savremena psihijatrija ocjenjuje duševno zdravlje pomoću sljedećih pet kriterijuma:
• odsustvo duševne bolesti,
• normalnost ponašanja,
• prilagođenost sredini,
• unutrašnje jedinstvo ličnosti,
• pravilna percepcija stvarnosti.
Kada su pitali Frojda koji su uslovi da bi se neko mogao smatrati normalnim, on je kratko odgovorio: “Da umije da voli i radi“.
Izvor: dr med. mr sci. Aleksandar Pejić,
specijalista psihijatrije